اضافه وزن یا چاقی می‌تواند فشار مضاعفی به مفصل جدید وارد کند و روند بهبودی پس از جراحی را با چالش‌هایی مواجه سازد. جراحی تعویض مفصل زانو یکی از رایج‌ترین و مؤثرترین روش‌های درمان درد شدید زانو به علت آرتروز یا تخریب مفصل است. با این حال، یکی از عوامل مهمی که می‌تواند بر نتیجه این جراحی تأثیرگذار باشد، وزن بدن بیمار است.
مفصل زانو، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین مفاصل بدن، بار سنگینی از وزن بدن را تحمل می‌کند. هنگامی که فرد دارای اضافه وزن است، فشار بیشتری به مفصل وارد میشود؛ به‌طوری‌که هر کیلوگرم وزن اضافی می‌تواند 3 تا 5 برابر بیشتر از فشار عادی به زانو وارد کند. بنابراین، حفظ وزن متعادل پیش از جراحی و پس از آن، در موفقیت درمان و افزایش طول عمر مفصل مصنوعی بسیار مهم است.
برای مطالعه پیشنهاد میشود: بیهوشی مناسب برای تعویض مفصل زانو
تأثیر چاقی بر نتایج جراحی زانو
مطالعات متعدد نشان داده‌اند که چاقی می‌تواند با افزایش خطرات و عوارض پس از جراحی تعویض مفصل زانو همراه باشد. بیماران چاق بیشتر در معرض خطر عفونت، شل‌شدن پروتز، محدودیت در حرکت مفصل و دردهای مزمن هستند. همچنین، در این بیماران احتمال نیاز به جراحی مجدد (revision) نیز بیشتر است.
دلیل این موضوع را می‌توان در تغییرات فیزیولوژیکی ناشی از چاقی جستجو کرد. افراد دارای وزن بالا معمولاً با التهاب سیستمیک مزمن، ضعف عضلات اطراف زانو، و اختلال در متابولیسم استخوان روبرو هستند. تمامی این عوامل می‌توانند بر روند جوش‌خوردن و تطابق پروتز با بدن تأثیر منفی بگذارند.
از سوی دیگر، چاقی می‌تواند موجب طولانی‌تر شدن دوران نقاهت و کاهش اثربخشی فیزیوتراپی شود، چرا که وزن زیاد انجام تمرینات توانبخشی را دشوارتر می‌کند. بنابراین، کنترل وزن پیش از جراحی تعویض مفصل زانو توصیه‌ای ضروری برای بهبود نتایج درمانی محسوب میشود.
فواید کاهش وزن قبل از جراحی زانو
کاهش وزن پیش از جراحی می‌تواند به شکل قابل توجهی شانس موفقیت عمل و کیفیت زندگی پس از آن را افزایش دهد. فواید مهم کاهش وزن قبل از جراحی شامل موارد زیر است:
- کاهش خطر عفونت پس از جراحی
- بهبود عملکرد مفصل مصنوعی
- کاهش درد و التهاب زانو پس از عمل
- افزایش طول عمر پروتز زانو
- تسهیل در اجرای تمرینات توانبخشی و فیزیوتراپی
تحقیقات نشان داده‌اند که حتی کاهش 5 تا 10 درصدی وزن می‌تواند تفاوت زیادی در میزان موفقیت جراحی ایجاد کند. بسیاری از جراحان ارتوپد توصیه می‌کنند بیماران قبل از انجام عمل، با همکاری یک متخصص تغذیه یا پزشک طب فیزیکی، برنامه‌ای برای کاهش وزن آغاز کنند.
عوارض چاقی مفرط در جراحی تعویض مفصل زانو
افرادی با شاخص توده بدنی (BMI) بالای 35، بیشتر در معرض خطرات جدی جراحی هستند. برخی از این عوارض عبارت‌اند از:
- عفونت‌های عمیق یا سطحی در محل جراحی که می‌تواند منجر به بستری مجدد یا برداشت پروتز شود.
- ترومبوز وریدهای عمقی (DVT) که در افراد چاق شایع‌تر است.
- آسیب به بافت نرم و دشواری در دسترسی به مفصل حین جراحی
- افزایش خطر شکست پروتز و نیاز به جراحی مجدد
- اشکالات در بیهوشی و افزایش مدت زمان جراحی
همین موضوع باعث شده است که برخی از مراکز درمانی، انجام این نوع جراحی‌ها را برای بیماران با BMI بسیار بالا به تعویق بیندازند تا ابتدا وزن آن‌ها کاهش یابد.
نقش تغذیه و برنامه لایف‌استایل در آمادگی برای جراحی زانو
تغذیه مناسب و تغییر سبک زندگی می‌تواند در آماده‌سازی بدن برای جراحی بسیار مؤثر باشد. رژیم‌های غذایی متعادل با پروتئین بالا، کاهش قند و چربی، و مصرف مناسب ویتامین‌ها و املاح، به بهبود عملکرد بدن و کاهش التهاب کمک می‌کنند.
فعالیت فیزیکی مناسب با توان فرد نیز پیش از عمل می‌تواند به تقویت عضلات اطراف زانو کمک کرده و باعث بهبودی سریع‌تر پس از جراحی شود. توصیه میشود بیماران از برنامه‌های رژیم‌درمانی تحت نظر پزشک متخصص تغذیه یا طب فیزیکی بهره‌مند شوند تا علاوه بر کاهش وزن، سطح آمادگی عمومی بدن نیز بهبود یابد.
نقش متخصصان در بهینه‌سازی نتایج جراحی در افراد دارای اضافه وزن
مداخله تخصصی پزشکان و متخصصان تغذیه و جراحان ارتوپد نقش مهمی در کاهش عوارض جراحی در بیماران دارای اضافه وزن ایفا می‌کند. پزشکان با ارزیابی دقیق وضعیت حرکتی و طراحی برنامه‌های تمرینی پیش از جراحی، شرایط مفصل و عضلات را برای عمل آماده می‌کنند. متخصصان تغذیه نیز با تنظیم برنامه غذایی مناسب، کمک شایانی به کاهش وزن اصولی و پایدار می‌کنند.
از سوی دیگر، جراحان ارتوپد مجرب نیز با انتخاب پروتز مناسب، بهینه‌سازی تکنیک جراحی و پیگیری دقیق، می‌توانند خطرات مرتبط با چاقی را تا حد زیادی کاهش دهند. بنابراین، داشتن تیم درمانی متشکل از چند تخصص در کنار یکدیگر، برای بیماران دارای اضافه وزن کاملاً ضروری است.
نکات کلیدی تأثیر وزن بر نتیجه جراحی مفصل زانو
در نهایت، می‌توان گفت که وزن بدن نقش اساسی در نتیجه جراحی تعویض مفصل زانو ایفا می‌کند. افراد دارای اضافه وزن با چالش‌های بیشتری در روند جراحی و بهبودی روبه‌رو هستند. اما خبر خوب آن است که با برنامه‌ریزی صحیح، تغییر سبک زندگی، و همکاری با تیم تخصصی درمانی، می‌توان شانس موفقیت جراحی را افزایش داد و کیفیت زندگی پس از آن را به شکل چشمگیری بهبود بخشید.
اگر در آستانه تصمیم‌گیری برای جراحی تعویض مفصل زانو هستید و با اضافه وزن مواجه‌اید، توصیه میشود پیش از هر اقدام، با یک متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی مشورت نمایید.
دکتر جعفر سلیمانپور فوق تخصص جراحی زانو
آدرس قسمت نوبت دهی: استفاده از قسمت نوبت دهی متخصص ارتوپدی
بدون دیدگاه